Άνθρωποι απλοί, μάτια μου..

Ίδιο βήμα κάθε πρωί. Που ΄χει μια μικρή αστάθεια και προδίδει πως το βράδυ τον συντροφεύουν λίγα ποτηράκια κρασί ή ζιβανία. Σκηνοθέτης αν ήσουν θα τον ξεχώριζες αμέσως. Είναι σαν κανένα άλλο τριγύρω. Θυμάσαι που ‘χες διαβάσει σ’ ένα ποίημα για την «ματωμένη αξιοπρέπεια»; Ε, μια τέτοια καθρεφτίζεται στο πρόσωπό του. Ματωμένη αξιοπρέπεια. Σκαμμένο από ρυτίδες, όχι μόνο του γήρατος, μα και του πόνου. Έχει και κάτι σπαρακτικά όμορφο στην τσακισμένη του κορμοστασιά και σ’ αυτή τη διαπεραστική ματιά. Και τούτη η επιμονή του κάθε μέρα στις 7:10 να περνά τη λεωφόρο με ένα σακκίδιο, για να πάει δουλειά..

Σαν να φορτώνεσαι την αποτυχία ολόκληρης πολιτείας και κοινωνίας, που τέτοιος γέροντας πρέπει ακόμη να πηγαίνει δουλειά, αντί να διάγει πναστός όσο βιό του ‘χει απομείνει. Φθαρμένος χειμωνιάτικος σκούφος και μπουφάν που ‘χει τα χρόνια του γέροντα. Στο ραδιόφωνο μακρόσυρτες ομιλίες από πολιτικάντηδες, με ευχάριστα διαλείμματα από νεαρές δεσποινιδούλες και νεαρούς δελφίνους, που παίζουν «πολιτικούς και επαναστάτες». Ο γέροντας δεν μοιάζει απ’ αυτούς που ακούνε ραδιόφωνο, ούτε νομίζω να ‘χει τηλεόραση στο σπίτι.

Θυμάμαι ότι την εβδομάδα που ακολούθησε το κούρεμα, σχεδόν δεν κοίταζα έξω για να δω αυτόν ή κάτι άλλο. Άκουγα ειδήσεις, διάβαζα ειδήσεις, έβλεπα ειδήσεις… Ξαφνικά τον είδα. Σκυφτός μ’ ένα μαχαιράκι έκοβε χόρτα. Ατάραχος. Δίπλα από τη λεωφόρο. Που είναι γεμάτα καυσαέριο. Τα έκοβε και τα φύλαγε στο σακκίδιο. Βραστά με ελαιόλαδο φαντάζομαι για το βράδυ. Κι εμείς ζούσαμε στην παραζάλη, κι ο γέροντας έκοβε χόρτα. Κι ο γέροντας την Κυριακή θα συνέχιζε να πηγαίνει στην εκκλησία, θα συνέχιζε να ξυπνά το πρωί να πίνει το νερό του και να λέει Δόξα τω Θεώ. Θα τρώει μαύρες ελιές και θα βρίσκει καταφύγιο στο χωριό του, μακριά από μια πόλη που μας έκανε ξένους.

Ο γέροντας δεν βλέπει τηλεόραση και δεν ξέρει πως η λαλιά του μπορεί να είναι γλώσσα, κι όχι διάλεκτος, όπως διαλαλούν τελάληδες, εσχάτως. Ο γέροντας δεν βλέπει ΡΙΚ και δεν θα είδε το ντοκιμαντέρ της κυρίας Σούλας, κι έτσι θυμάται ακόμη τι έγινε στην τουρκοανταρσία. Ο γέροντας δεν βλέπει The Voice και συνεχίζει να επιβιώνει σε μια άγονη γραμμή, μουρμουρίζοντας τραγούδια που ξέρεις, μα τα ‘χεις ξεχάσει. Ο γέροντας συνεχίζει να περπατά με το ελαφρώς ασταθές βήμα του, ενώ εσύ τον παρακολουθείς τάχα εκνευρισμένη με τον επαναστάτη κομμουνιστή της κοκα κόλας να ουρλιάζει στο ραδιόφωνο για τον απλό άνθρωπο.. «Kalinixta se olous» που λέει κι η χαριτωμένη κοπελιά που διακοσμεί εκτάκτως τα «πάνελ» μας με πινελιές πολιτικών δηλώσεων. Γεια σου γέροντα, πάνε μέρες να σε δω…

Γαλάζια γραβάτα και newspeak κυπριακή…

-απ’ το «1984» του Όργουελ, στο 2014 της κυπριακής ξέρας-

 -Μπα, καινούρια γραβάτα; Καινούρια γκόμενα, σκέφτηκα.. Με γούστο αυτή τη φορά.

Το παραλήρημα ίδιο όμως. Σπουδαία τεχνική να βάζεις στη σειρά τόσες πολλές λέξεις που δεν σημαίνουν τίποτα. Είναι ένα κάποιο ταλέντο για κάθε τίμιο πολιτικό.

-«Μόνη μας έγνοια ο λαός μας. Επιτέλους να του δώσουμε ελπίδα», λέει με μπάσα φωνή.

-Πήραμε, πήραμε ελπίδα. Φρόντισε γι’ αυτό ο τέως –ο ευτυχώς τέως.

Τούτη η αβάσταχτη μετριότητα με την κομψότατη γραβάτα περιφέρεται για μέρες στην οθόνη και μέρα με τη μέρα μπαίνει μες το αίμα σου. Την συνηθίζεις. Δεν σου προκαλεί και τόση ταραχή πια, έτσι που εκσφενδονίζει ανούσιες λέξεις. Σε έχει μολύνει. Σιγά-σιγά σου είναι γνώριμο το παραλήρημα, κι αυτό το νέο λεξιλόγιο.

Τα ‘λέγε ο Μόντης, πως καθόμαστε «κι ακούμε τους ομιλητές που ξέρουμε πως ψεύδονται, κι ακούμε τους ομιλητές, που ξέρουν πως ξέρουμε πως ψεύδονται». Μα ποιος από μας καταλάβαινε; Εδώ το ‘χε πει ο Θουκυδίδης αιώνες πριν και χαμπάρι δεν πήραμε: «καὶ τὴν εἰωθυῖαν ἀξίωσιν τῶν ὀνομάτων ἐς τὰ ἔργα ἀντήλλαξαν τῇ δικαιώσει» (Θουκ. Γ’, 82.4). Κοντολογίς, είχαν καταντήσει να μεταβάλουν αυθαίρετα την καθιερωμένη σημασία των λέξεων.

Newspeak, λοιπόν. Νέα Γλώσσα. Είχε μιλήσει γι’ αυτήν ο Όργουελ στο εξαιρετικό έργο του «1984». Αρχικά χρησιμοποιόταν στην εφημερίδα, κι αργότερα, όλο και περισσότερο τη χρησιμοποιούσαν τα μέλη του κόμματος. Η Νέα Γλώσσα λιγόστευε τις λέξεις και έτσι περιοριζόταν κι ο ορίζοντας της σκέψης. Αυτός ήταν ο σκοπός, άλλωστε. Η Νέα Γλώσσα ήταν το εκφραστικό όργανο της νέας κοσμοθεωρίας και των νέων διανοητικών ηθών. Ήθελαν με τη Νέα Γλώσσα να καταργηθεί κάθε άλλος τρόπος σκέψης.

«Πολλά τα οικονομικά οφέλη από τη λύση. Μεγάλες επενδύσεις στο νησί». «Δεν έχουμε την πολυτέλεια να διακινδυνεύσουμε την ύπαρξη του ελληνισμού σε αυτή τη χώρα». «Λύση ή διχοτόμηση». «Μια νέα απόρριψη σχεδίου λύσης από την ελληνοκυπριακή πλευρά θα έχει πολύ δυσμενείς συνέπειες για την Κύπρο και τον Ελληνισμό γενικότερα». «Θα γίνουμε ενεργειακό κέντρο στην Αν. Μεσόγειο».

Με τη Νέα Γλώσσα πλήθαιναν κι οι ευφημισμοί. Λέξεις που σημαίνουν ακριβώς το αντίθετο απ’ αυτό που λένε.

«Πατριωτικός ρεαλισμός», «διεκδικητικός ρεαλισμός», «Για την Ελευθερία, τη διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την επιστροφή όλων των προσφύγων», «Δημιουργικός συμβιβασμός».

Στο Λεξιλόγιο Β’, γράφει ο Όργουελ, περιλαμβάνονται λέξεις που είχαν δημιουργηθεί για την εξυπηρέτηση πολιτικών σκοπών. Προορίζονταν να επιβάλουν στους χρήστες την επιθυμητή διανοητική στάση. Πώς να σκέφτεσαι.. Περιέκλειαν ολόκληρη σειρά ιδεών οι λέξεις.

«Θα πρέπει να γίνουν θυσίες εγωϊσμού». «Η πρόσφατη ιστορία μας έχει προκαλέσει αδικίες και τραύματα σε όλους μας. Πρέπει να αναγνωρίσουμε τα λάθη του παρελθόντος μας και να συγχωρήσουμε ο ένας τον άλλον. Μόνο τότε θα είμαστε σε θέση να δημιουργήσουμε μια νέα σχέση αμοιβαίου σεβασμού και αποδοχής». «Επενδύσεις», «Συμφέρουσα η λύση αγωγού μέσω Τουρκίας», «Θα ανοίξει η αγορά της Τουρκίας». «Ή τώρα ή ποτέ».

Η Νέα Γλώσσα εξαλείφει επίσης τις ανεπιθύμητες λέξεις και απογυμνώνει όσες είχαν ανορθόδοξο νόημα.

Οι λέξεις «κατοχή, απελευθέρωση, δεν ξεχνώ, εισβολή, καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σύληση της πολιτιστικής κληρονομιάς» δεν αποτελούν πια μέρος του «προοδευτικού» λεξιλογίου της ελπίδας, της προόδου, της αισιοδοξίας. Οι απορίες για ενδεχόμενες εγγυήσεις, για τους εποίκους, κι άλλα συναφή, δεν αποτελούν μέρος της επαναλαμβανόμενης επωδού.

Μπορεί να μην υπάρχει «Αστυνομία σκέψης» όπως την είχε οραματιστεί ο τέως, κι όπως την περιέγραψε ο Όργουελ, για να συλλάβει όσους σκέφτονται. Αλλά με μεγάλη ευκολία στην Κύπρο του 2014 στιγματίζεσαι όταν εκστομίζεις λέξεις αιρετικές. «Να βγάλουν τις φουστανέλλες οι απορριπτικοί, οι λυσοφοβικοί». Κι οι άλλοι να μιλάνε για «νεο-φιλελεύθερους» που θα τα ξεπουλήσουν όλα. Τόσο φασισμό δεν το πίστευες ότι θα έκρυβαν οι «προοδευτικοί» που θέλουν να «συγχωρήσουμε  ο ένας τον άλλον». Προφανώς δεν εννοούν να μονιάσουμε μεταξύ μας. Εννοούν με το σύνοικο στοιχείο. Αυτοί που συμφωνούν μεταξύ τους, με το σύνοικο στοιχείο.

Κι ύστερα θα αλλάξουν τα βιβλία της ιστορίας μας, γιατί είναι γεμάτα «μίσος» και κάνουν τους Τούρκους να φαίνονται κακοί. Ίσως να γράψουμε ότι εξωγήινοι έκαναν την εισβολή, κι οι νεκροί σκοτώθηκαν σε..συνωστισμό, όπως στην Σμύρνη. Γιατί κάθε κράτος που δημιουργείται σε δοκιμαστικό σωλήνα πρέπει να ‘χει την Ρεπούση του…

Υ.Γ.

Στο «1984» του Όργουελ, αναφέρεται ότι στο «Υπουργείο Αλήθειας» αναγράφεται το εξής: «Η άγνοια είναι δύναμη». Έλληνες και Ελληνίδες….